I Wojna Światowa
Kampania rosyjska w Prusach Wschodnich skończyła się klęską w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. W 1915 roku Suwalszczyzna została zajęta przez wojska niemieckie i okupowały ją przez cztery kolejne lata. Przestała wówczas istnieć gubernia suwalska. Miejsca największych bitew upamiętniają cmentarze niemieckich i rosyjskich żołnierzy. Znajdują się one m.in. we wsiach Zajączkowo, Maryna, Płociczno w gm. Bakałarzewo, Rutka w gm. Jeleniewo, Rabalina w gm. Raczki, Leszczewek i Płociczno w gm. Suwałki i w Szypliszkach.
Mimo traktatu wersalskiego, ziemie suwalskie zajęte były przez Niemców do 22 sierpnia 1919 r. Opuszczając Suwalszczyznę przekazali ją władzom niepodległej Litwy. Zmobilizowało to tymczasowe władze polskie (istniejące na Suwalszczyźnie od XII.1918 r. Zarząd Tymczasowy Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego i Tymczasowy Zarząd Miejski w Suwałkach) do działań mających na celu utrzymanie tych ziem. Wybuchły lokalne walki polsko - litewskie, znane jako powstanie sejneńskie. Wkrótce regularne oddziały armii polskiej obsadziły ustaloną w Paryżu linię Focha.
W grudniu 1919 r. wytyczono wschodnie granice Polski. Suwalszczyzna znalazła się po stronie polskiej. Nie mogli tego zaakceptować Litwini i zajęli oni sporny teren latem 1920 roku, wykorzystując niepowodzenia wojsk polskich w walkach z Armią Czerwoną.
Po Bitwie Warszawskiej sytuacja uległa diametralnej zmianie. Litwini opuścili Suwalszczyznę a 7 października 1920 podpisano układ w Suwałkach, potwierdzający ustaloną wcześniej linię demarkacyjną. Wkrótce Polacy zajęli Wilno i zerwali tym samym układ. Wywołało to konflikt polsko - litewski na długie lata. Suwalszczyzna jednak pozostała w granicach Polski do dziś.
Bibliografia: "Legendy, podania i baśnie Suwalszczyzny" Janusz Kopciał, Wydawnictwo Hańcza, Suwałki 1997 ilustrował Wiesław Osewski
Pozostałe informacje
-
Jaćwingowie
W pierwszej połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. na przyszłe ziemie suwalskie i Mazury przybył lud z dorzeczy Dniepru, utożsamiany etnicznie z Bałtami. Dali oni początek Jaćwingom, Prusom, Łotyszom, Litwinom. Znane są niektóre nazwy plemion Jaćwieskich, na obszarze Suwalszczyzny żyli Kresmeni, Ańczanie, Wigranie. Jaćwingowie zamieszkiwali teren obecnej Suwalszczyzny od okolic jeziora Wiżajny na północy po dolinę Biebrzy na południu. Granicą zachodnią był wschodni pas Krainy Wielkich Jezior Mazurskich a wschodnią Nieme -
Kolonizacja ziem
Po zagładzie Jaćwingów w XIII w. obszar Suwalszczyzny na blisko dwa wieki porósł bezludną puszczą. Roszczenia do niej zgłaszali zarówno Krzyżacy, jak i Litwa oraz Mazowsze. Podstawy do rozwoju osadnictwa stworzył dopiero traktat melneński zawarty w 1422 r., w którym dokonano ostatecznego podziału pojaćwieskich puszcz i wytyczono granice. W wyniku ustaleń traktatu teren obecnej Suwalszczyzny znalazł się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. -
Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie
Przez cały okres istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów Suwalszczyzna należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a administracyjnie do województwa trockiego. Po rozbiorach Suwalszczyznę na lat dwanaście zajęły Prusy. Późniejsza stolica województwa stała się wtedy siedzibą Landrata powiatu wigierskiego. Kolejny etap dziejów był dla tych ziem szczęśliwym zbiegiem historycznych okoliczności. Suwalszczyzna weszła bowiem w skład Księstwa Warszawskiego a następnie Królestwa Polskiego i przy Rzeczypospolitej pozostała. -
Między wojnami
W okresie międzywojennym Suwalszczyzna była regionem zacofanym pod względem społeczno - gospodarczym. Był to fragment tzw. Polski "B", którego główne bogactwo stanowiło drzewo Puszczy Augustowskiej. Znaczne korzyści płynęły również z odłowu ryb jeziornych, a także z eksportu raków i dziczyzny. -
II Wojna Światowa
Z chwilą wybuchu II wojny światowej wojsko polskie wycofało się z Suwalszczyzny bez walki i przeszło na linię obroną Narwi. Armia Czerwona wkroczyła do Suwałk 21 września 1939 roku i w ciągu czterech dni zajęła całą Suwalszczyznę. -
Legendy
Legenda o Żaltisie, Legenda o Wingrynie, O siei i braciszku Barnabie - klasztornym kucharczyku, Jak powstała Przerośl?. Klechda o czarnym wilku